Większość polskich uczelni zadowalająco wywiązało się w pierwszych miesiącach pandemii z wyzwań w zakresie podtrzymywania kontaktów z aktualnymi studentami zagranicznymi. Zarazem potwierdziło się, że rekrutacja obcokrajowców na rok akademicki 2020/21 jest dla naszych szkół wyższych dużą niewiadomą. Uczelnie różnie prognozują spadek liczby kandydatów z zagranicy (w porównaniu z poprzednim rokiem) – od 16% do ponad 50%. Pociągnie to straty finansowe szacowane średnio na 10-30%. Niepokojące jest to, że aż 40% uczelni nie ma takich szacunków. W tej sytuacji uczelnie, zwłaszcza niepubliczne, spodziewają się pomocy ze strony państwa.
To jedne z głównych ustaleń raportu Internacjonalizacja w czasach pandemii. Wpływ Covid-19 na studentów zagranicznych w Polsce i rekrutację na studia w roku akad. 2020/21, który został przygotowany przez Fundację Edukacyjną „Perspektywy”, we współpracy z Komisją do spraw Współpracy Międzynarodowej KRASP. Raport podsumowuje zmiany, jakie zaszły w środowisku akademickim w ciągu dwóch miesięcy lockdownu i jednocześnie jest przewodnikiem, dzięki któremu uczelniom będzie łatwiej poruszać się w nowych realiach.
Celem Raportu jest podsumowanie dotychczasowych działań uczelni, zidentyfikowanie głównych tendencji oraz wyciągnięcie wniosków i rekomendacji działań na przyszłość. Odpowiada on m.in. na pytania: Jaka jest sytuacja studentów zagranicznych? Jak wielu z nich pozostało, ilu wyjechało? Czy zawieszają studia lub rezygnują z nich? Jak widzą swoją przyszłość na polskich uczelniach? Podejmuje istotną kwestię, jaką jest rekrutacja obcokrajowców na studia. Raport informuje również, jak epidemia COVID-19 wpływa na mobilność studentów i naukowców w różnych regionach świata.
„Perspektywy” opisały sytuację w polskich szkołach wyższych w oparciu o badanie ankietowe, w którym wzięło udział 45 uczelni akademickich. Omówienie tego badania zawiera rozdział pierwszy Raportu. Do najważniejszych ustaleń raportu należy raczej zadowalająca ocena działań większości polskich uczelni w zakresie podtrzymywania kontaktów z aktualnymi studentami zagranicznymi i ułatwiania im powrotu na uczelnie po wakacjach. Najaktywniej działają w tym zakresie działy współpracy międzynarodowej (87%), choć często przy wsparciu dziekanatów, działów rekrutacji a w 1/3 przypadków samorządów studenckich.
Prawie połowa ankietowanych uczelni (49%) sygnalizuje, że wyjechało od nich średnio od 30 do 50% studentów obcokrajowców, wprawdzie z zastrzeżeniem, że są to przede wszystkim Erasmusi i uczestnicy wymian bilateralnych. Mimo że studenci studiów regularnych stanowią tu mniejszość, liczby i tak robią wrażenie. Zdaniem uczelni zdecydowana ich większość nie zamierza przerwać nauki w Polsce i deklaruje powrót po zniesieniu restrykcji. Niestety, aż 42% tych studentów wstrzymuje się z odpowiedzią.
Za najtrudniejszy problem uczelnie uważają niemożność prowadzenia zajęć praktycznych wymagających osobistej obecności (wskazuje na to 71% respondentów). Aby zrekompensować te braki organizują one kursy językowe, warsztaty kulturowe i inne szkolenia. W tempie błyskawicznym uczelnie zostały one zmuszone do przejścia na nauczanie zdalne. Swoje przygotowanie do przejścia zdalnego oceniają bardzo optymistycznie. Dobrze i bardzo dobrze oceniają swój stopień przygotowania do nauczania zdalnego w języku polskim – 72 % respondentów, 67% również - w języku angielskim.
Dużym wyzwaniem jest rekrutacja na rok akademicki 2020/21. Uczelnie różnie prognozują spadek liczby kandydatów z zagranicy (w porównaniu do 2019/20) – od 16% do ponad 50%. Pociągnie to oczywiście straty finansowe szacowane średnio 10-30%. Niepokojące jest to, że aż 40% uczelni nie ma w ogóle takich szacunków. W tej sytuacji uczelnie spodziewają się pomocy ze strony instytucji publicznych. W mniejszym stopniu zwracają one uwagę na bezpośrednie dotacje, a w większym na pomoc organizacyjno-administracyjną. Pojawiły się też propozycje uruchomienia państwowej agencji wspomagającej obsługę procesu rekrutacji obcokrajowców na studia w Polsce, wzorowanej na brytyjskiej Universities Central Council on Admissions (UCAS).
Rozdział drugi niniejszego Raportu zbiera w syntetycznej formie informacje z krajów podstawowych dla globalnego rynku szkolnictwa wyższego (Chiny, Indie, USA, Australia, Wielka Brytania i in.) oraz krajów, z których do Polski przyjeżdża najwięcej studentów (Ukraina, Białoruś, Kazachstan itd.). Są to dane dotyczące bieżącej polityki krajowej wobec pandemii i podjętych środków zaradczych, opinie ekspertów oraz prognozy działań.
Rozdział trzeci stanowi analizę prac badawczych poświęconych skutkom pandemii COVID-19. Problemy, z którymi borykamy się w Polsce występują także w wielu innych krajach, zarówno w Europie, jak i w USA, czy Australii. Podstawowym problemem – w takich krajach jak USA, Australia czy Nowa Zelandia, mającym wpływ na gospodarkę, jest gwałtowny spadek liczby studentów azjatyckich (głównie Chiny i Indie). W rozdziale tym znajdują się m.in. adresy stron internetowych oferujących oficjalne dane o sytuacji w poszczególnych krajach, źródła wiedzy o możliwych do zastosowania płaszczyznach internetowych i programach przydatnych w nauczaniu online oraz zbiór instytucji i zasobów oferujących pomoc dla szkół wyższych zarówno na poziomie krajowym jak i międzynarodowym.
Rozdział czwarty raportu zawiera wnioski i sugestie działań krótko i długoterminowych dla uczelni i władz wynikające z analizy przedstawionego materiału. Dotyczą one zarówno planów na lata (jak np. zintegrowana promocja Polski jako kraju przyjaznego do studiowania, ujednolicony system zarządzania rekrutacją i sprawami studenckimi online, ujednolicony system wydawania wiz online dla studentów zagranicznych, „skrócone ścieżki” dla studentów zagranicznych w sprawach pobytu i wejścia na polski rynek pracy po zakończeniu studiów), jak i działań doraźnych.
Raport dopełniają aneksy. Aneks 1 zawiera przykłady dobrych praktyk stosowane w wielu krajach otwartych na studentów zagranicznych (Dania, Holandia, Wielka Brytania, USA). Z kolei Aneks 2 prezentuje międzynarodowe raporty nt. internacjonalizacji w czasie pandemii takich organizacji jak: EAIE, QS, EUA, IEE i FPP EDU Media.
Ze względu na czas przeprowadzenia badania, początek maja 2020, autorzy raportu widzą potrzebę powtórzenia podobnego badania jesienią. Pozwoli to zarówno rozszerzyć jego zakres, jak i zweryfikować wiele zawartych tez w niniejszym opracowaniu.
Raport w postaci e-booka można pobrać na stronie www.perspektywy.pl